Michael Haneke - Regisseur in Focus

Teder, liefdevol, humanistisch. Het zijn geen woorden die in het verleden vaak met de Oostenrijkse filmmaker Michael Haneke (DAS WEISSE BAND, LA PIANISTE) werden geassocieerd. Toch duiken ze veelvuldig op in de recensies van zijn nieuwe film AMOUR, die eerder dit jaar in Cannes de Gouden Palm won. Daarmee trad Haneke toe tot het zeer selecte gezelschap filmmakers dat twee keer de hoofdprijs van 's werelds belangrijkste filmfestival heeft gewonnen. Een terechte bekroning voor de belangrijkste levende regisseur van dit moment.

Michael Haneke

 Met vaak choquerende films als CACHÉ, DAS WEISSE BAND en LA PIANISTE vestigde Michael Haneke (München, 1942) een reputatie als een regisseur die dingen vertelt die iedereen diep van binnen wel weet, maar liever niet hoort. Dat de verworven welvaart de westerse mens het alibi verschaft onverschillig te zijn over het onrecht in de wereld. Dat mensen gemakkelijk zijn te verleiden tot het geloven in absolute, totalitaire wereldbeelden. Dat een mens in staat is zijn emoties heel diep weg te stoppen, waardoor ze er extra verwrongen uit komen.

Tegen de stroom in

De films van Haneke zijn één grote reactie op de mainstream cinema, die met haar simpele weergave van de realiteit de waarheid geweld aan doet. Geweld is een regelmatig terugkerend thema in zijn werk. Het speelt zich vaak net buiten beeld af of uit zich in korte extreme uitbarstingen, maar de impact op de kijker is altijd groot. Met FUNNY GAMES - nog altijd een van de meest choquerende films die Lumière ooit vertoond heeft - protesteerde Haneke tegen de achteloze wijze waarop in films geweld wordt getoond. Omdat dit vooral een euvel is van de Amerikaanse cinema, ging de regisseur zelfs zo ver om een Amerikaanse remake van zijn film te maken, met Amerikaanse acteurs. In andere films als CODE INCONNU en CACHÉ nam hij niet zozeer geweld op de korrel, maar onderzocht hij zaken als vreemdelingenhaat en verantwoordelijkheid voor en betrokkenheid met de medemens.

Film als dialoog

Oostenrijk lijkt een belangrijke voedingsbodem voor ongemakkelijke films, getuige ook het werk van Haneke's landgenoot Ulrich Seidl (HUNDSTAGE). Haneke zelf hierover: 'Ik vermoed dat het komt doordat Oostenrijkers wereldkampioen onder-het-tapijt-vegen zijn. Het tapijt is heel schoon, het ziet er picobello uit, maar je mag er niet onder kijken.'

Maakt deze behoefte altijd het tapijt op te tillen Haneke tot een misantroop en pessimist? Het tegenovergestelde, verzekert de regisseur zelf. In interviews laat hij weten te geloven in het vermogen van de mens om zich uit moeilijke situaties te redden en zich over moeilijke vragen te buigen. Het zijn  confronterende vragen die Haneke stelt, waardoor veel kijkers na het zien van zijn films met een onaangenaam, misschien wel betrapt gevoel de zaal verlaten.

Een nieuwe, mildere Haneke?

Haneke's nieuwste film AMOUR gaat over ouderdom en de onvermijdelijke fysieke en geestelijke aftakeling die daarmee gepaard gaat. De film volgt het hoogbejaard echtpaar Anne en Georges. Hun elegante Parijse appartement getuigt van een verleden waarin klassieke muziek en literatuur een hoofdrol speelden, maar kunst biedt geen soelaas meer als de grote sloophamer van de ouderdom zijn werk begint te doen. Nadat Anne een beroerte heeft gehad, holt haar gezondheid snel achteruit. Haneke maakt pijnlijk duidelijk dat er in een dergelijke situatie geen troost meer mogelijk is. Georges en Anne verschansen zich in hun appartement en isoleren zich volledig van de buitenwereld. Zelfs hun dochter weet geen wezenlijk contact meer met hen te maken. 

Haneke's kijk op de ouderdom is grimmig, maar ook nuchter. 'Het zal van kwaad naar erger gaan en dan zal het ineens gedaan zijn', zegt Georges tegen zijn dochter. Een cynicus zou in die zin een prima samenvatting van AMOUR zien, maar daarmee doe je Haneke ernstig tekort, want in AMOUR laat hij zich wel degelijk van zijn meest tedere en humanistische kant zien. Nooit eerder toonde Haneke zoveel oprechte liefde en empathie voor de hoofdrolspelers in zijn film. En nooit eerder maakte hij zo'n ontroerende film. Natuurlijk, de dood is een loodzwaar thema voor een film, maar uiteindelijk blijkt AMOUR gewoon lijnrecht te passen in het oeuvre van een magistrale filmmaker, die ons dingen vertelt die we allemaal weten, maar liever niet horen. (jc/mv)

De films van Michael Haneke: DER SIEBENTE KONTINENT (1989), BENNY'S VIDEO (1992), 71 FRAGMENTE EINER CHRONOLOGIE DES ZUFALLS (1994), FUNNY GAMES (1997), CODE INCONNU (2000), LA PIANISTE (2001), LE TEMPS DU LOUP (2003), CACHÉ (2005), FUNNY GAMES U.S. (2007), DAS WEISSE BAND (2009), AMOUR (2012). 

Bron: Lumière Magazine